Od blisko 1,5 roku uczę Seniorki i Seniorów bankowania. Zdecydowałam się to robić, bo na bankowaniu znam się zawodowo i jestem realistką uważnie obserwującą otaczający mnie świat. Widzę jak wszystko dookoła się zmienia i w jakim tempie te zmiany zachodzą. Dzisiaj przez wszystkie przypadki odmieniamy takie słowa jak: cyfryzacja, digitalizacja, automatyzacja, robotyzacja, sztuczna inteligencja. Nie ma wątpliwości, że świat zmierza w tym kierunku i to na każdej możliwej płaszczyźnie.

Transformacja cyfrowa dotyczy także banków. Dziś nie znajdziemy już w Polsce banku, który nie byłby dostępny z poziomu laptopa (czyli tzw. ebanku) czy smartfonu (czyli tzw. mobilnej aplikacji bankowej). To już jest rynkowy standard.

Na banki warto też spojrzeć z szerzej perspektywy, bo za każdą naszą aktywnością zakupową stoi zapłata – dlatego banki łączą siły z przedsiębiorcami, którzy, nam – klientom oferują swoje produkty i usługi. Obecnie w sklepach tradycyjnych, poza gotówką, standardem jest możliwość zapłacenia za zakupy: plastikową kartą, kartą dostępną w smartfonie (czyli tzw. portfelem elektronicznym) oraz BLIKiem.

W ramach zakupów internetowych możliwości elektronicznego płacenia za zakupy jest więcej niż w sklepach stacjonarnych, bo poza kartą płatniczą, kartą w portfelu elektronicznym, BLIKiem mamy też do dyspozycji szybki przelew bankowy oraz kredytowe płatności odroczone w czasie np. „kup teraz, zapłać za 30 dni”. Dzisiaj możemy mówić o wachlarzu elektronicznych form płatności za zakupy, inaczej określamy je jako płatności bezgotówkowe. Ewidentnie widać też trend, pokazujący że świat tradycyjnego gotówkowego pieniądza przekształca się w świat płatności bezgotówkowych.

Za pewnik należy też przyjąć transformację cyfrową, która się rozpędza – co potwierdzają światowe i krajowe prognozy i analizy makroekonomiczne – czyli mówiąc krótko, odwrotu od digitalizacji już nie ma!

Czy Seniorzy już są wykluczani społecznie?

Z każdej strony jesteśmy bombardowani i alarmowani informacją, że Seniorek i Seniorów w polskim społeczeństwie już jest dużo, bo 25%, czyli co 4 Polka/Polak to Seniorka/Senior. A do 2050r. Seniorek i Seniorów będzie jeszcze więcej, bo będą stanowić aż 40% społeczeństwa, czyli w dużym uproszczeniu, co 2 Polka/Polak to będzie Seniorka/Senior.  

Seniorzy nie są jednorodną grupą demograficzną, a mocno różnią się między sobą. W grupie Seniorów dominują kobiety, które średnio żyją o 8 lat dłużej od mężczyzn. Im Senior młodszy, lepiej wykształcony, mieszkający w dużym mieście, czynny na emeryturze – tym większa pewność, że jest on świadomy i aktywny cyfrowo.  

Co istotne Seniorek i Seniorów, którzy wymagają edukacji cyfrowej od tzw. podstaw jest zdecydowanie więcej. W szczególności dotyczy to starszych Seniorów, słabiej wykształconych, mieszkających w małych miastach i na wsiach, mało aktywnych lub nieaktywnych na emeryturze. To trzeba powiedzieć głośno i wyraźnie, żeby wybrzmiało.

Wszyscy Seniorzy chcą kupować taniej, przy czym Ci tradycyjni – czytają gazetki reklamowe i jeżdżą na 2-gi kraniec miasta, żeby kupić cukier tańszy o 2 zł. Przy tym, nie zauważają, że tracą cenne godziny swojego życia żeby zaoszczędzić kilka złotych. Czy na pewno o taką oszczędność im chodzi?

Ten tradycyjny Senior powinien wiedzieć, że zdecydowanie więcej zaoszczędzi pieniędzy i czasu, gdy zacznie kupować w sklepach internetowych. Już dzisiaj zakupy online skutecznie konkurują: ofertą, ceną i dostawą ze sklepami tradycyjnymi, a w niedalekiej przyszłości mogą stać się jedynym wyborem.

A oto poniższy przykład z życia wzięty „wyboru, bez wyboru”. Dziś, Senior mieszkający w Kłodzku, który chce pojechać pociągiem do sanatorium w Sopocie, żeby kupić bilet PKP Intercity, ma do wyboru 3 poniższe opcje:

1. Zakup biletu w tradycyjnej kasie biletowej. W Kłodzku nie ma żadnej kasy biletowej, dlatego PKP Intercity zaprasza Seniora po bilet do najbliższej miejscowości, gdzie taka kasa jest, czyli do Wrocławia. Podróż pociągiem Kolei Dolnośląskich z Kłodzka do Wrocławia i z powrotem zajmuje ok. 4 godzin i kosztuje 42,60 zł.
2. Zakup biletu u konduktora w pociągu Intercity. W takim przypadku Senior bilet kupi, ale nie ma gwarancji miejsca siedzącego. Stanie w pociągu przez kilka godzin z obciążającym bagażem – nie jest odpowiednim rozwiązaniem – dla wieku i zdrowia Seniora.
3. Zakup biletu przez internet za pomocą laptopa lub smartfonu. Senior kupuje bilet z domu –  wybór pociągu, miejsca siedzącego oraz zapłata za bilet zajmuje mu 10 minut.

Chyba nikt nie ma wątpliwości, że opcja nr 3 jest najodpowiedniejsza – bo jest szybka, pewna, wygodna, bezpieczna i najtańsza. Powyższy przykład pokazuje, że Seniorzy z mniejszych miast i miasteczek już nie mają alternatywy. Albo korzystają z pomocy rodziny żeby kupić bilet na pociąg dalekobieżny, albo sami uczą się zakupów online – bo przez realne życiowe przykłady doświadczają, że to już jest potrzebne.

Wkrótce takich przykładów będziemy mogli mnożyć – bo cyfryzacja przyspiesza. Pamiętajmy też, że każdy przedsiębiorca doskonale potrafi liczyć, nie tylko zyski, ale także i koszty, które rozwój technologii znacząco redukuje. Dlatego już teraz potrzebne są wszystkie ręce na pokład edukacyjny, żeby Seniorki i Seniorów praktycznie przygotować na cyfrowe wyzwania i rozwiązania.

Czy Seniorzy uczą się tego, co dla nich ważne?

W Polsce, z roku na rok, przybywa Uniwersytetów Trzeciego Wieku (UTW), Klubów Seniora, Centrów Aktywności Lokalnej, fundacji i innych PROsenioralnych podmiotów, którym zależy na aktywności Seniorek i Seniorów. Panie zdecydowanie chętniej od Panów włączają się do senioralnej aktywności i to one dominują wśród słuchaczy UTW. Warto też zwrócić uwagę na fakt, że w dużych miastach – Seniorki i Seniorzy – wręcz są zasypywani ofertami aktywności PROseniorlanych, w przeciwieństwie do środowiska senioralnego małych miast, miasteczek i wsi.  

Wycieczki – dalekie i bliskie; wyjścia do: kina, teatru, filharmonii, muzeum; sport i aktywność ruchowa (nordic walking, joga, zumba, basen, imprezy taneczne); warsztaty kulinarne, plastyczne, fotograficzne, hafciarskie; nauka języków obcych; próby i spektakle teatralne; wydarzenia historyczne i patriotyczne; wykłady i pogadanki PROzdrowotne; chóry, śpiewanie kolęd, koncertowanie, itp. – to są te formy aktywności, które zdecydowanie dominują w planach zajęć słuchaczy UTW. Trzeba też dodać, że jest to aktywność typu: lekka, łatwa i przyjemna, do której Seniorki i Seniorzy chętnie się włączają.

W przeciwieństwie do powyższego, bankowanie, cyfryzacja, nowe technologie – kojarzą się Seniorkom i Seniorom z wyżynami intelektualnymi poza ich zasięgiem, dużym wysiłkiem i nakładem pracy, skomplikowaniem, a nawet nudą czy stratą czasu. Trzeba też sobie uświadomić, że wielu Seniorów nawet nie potrafi nawigować po internecie, a co dopiero kupować czy bankować online. Wśród Seniorów są też i tacy, którzy uważają, że nie dożyją cyfrowych zmian, co zwalnia ich z obowiązku edukacji w tym kierunku.

Generalnie w polskim społeczeństwie panuje przekonanie, że jeszcze tak źle nie jest, bo cały czas funkcjonują tradycyjne rozwiązania i obok nich pojawiają się cyfrowe, więc Seniorzy mają wybór. Wiele osób też nie zdaje sobie sprawy z tego, że brak cyfrowej edukacji Seniorów ma szersze konsekwencje, bo grozi szeroko rozumianym wykluczeniem społecznym Seniorek i Seniorów, czyli zepchnięciem ich na margines społeczny. Warto też pamiętać, że Seniorzy nie nauczą się cyfryzacji z dnia na dzień. Dlatego rolą rządzących, dedykowanych instytucji centralnych i organizacji PROsenioralnych jest prognozowanie istotnych zmian w skali makro, które mogą istotnie wpływać na życie Seniorek i Seniorów, a także odpowiednio wczesne wdrażanie ich w życie w postaci kompleksowych programów i projektów.

Czy Seniorzy potrafią bronić się przed oszustami?

Proces cyfrowej transformacji Seniorek i Seniorów będzie tym trudniejszy, bo oprócz zdobycia podstawowej wiedzy w zakresie swobodnego, samodzielnego i świadomego eksplorowania internetu, trzeba nauczyć ich też zasad bezpieczeństwa, żeby konta bankowe Seniorów ochronić przed atakami cyberprzestępców.

To zadanie staje się o tyle trudne, bo z praktyki już wiemy jak łatwo Seniorzy padają ofiarami oszustów i złodziei. Metoda na Wnuczka, Policjanta czy Fachowca – zebrała w Polsce prawdziwe żniwo. Seniorki i Seniorzy oddawali oszczędności całego życia i zostawali z niczym. Każdy z nas, w swojej rodzinie lub najbliższym otoczeniu, zna Seniorów, którzy padli ofiarami oszustów. Ten przestępczy proceder działa w Polsce od 2 dekad i nadal ma się dobrze. Policja skupiła się na edukacji Seniorów, co niewątpliwie jest ważne i potrzebne, ale bardziej potrzebne jest skuteczne wyłapywanie tych przestępców i odzyskiwanie skradzionych pieniędzy i kosztowności. Realne życie wygląda tak, że wszyscy „łączymy się w bólu” z okradzionymi Seniorkami i Seniorami, do tego dokładana jest bardziej lub mniej przydatna forma edukacji i tyle. Jeśli ten przestępczy proceder trwa blisko 20 lat, okradzionych Seniorów możemy liczyć w tysiącach osób, a skradzione pieniądze i kosztowności w milionach złotych – to mam poważne wątpliwości czy na pewno wszyscy i wszystkie instytucje, w tym w szczególności policja, służby bezpieczeństwa, wymiar sprawiedliwości – robimy wszystko, żeby skutecznie walczyć z tym zorganizowanym, na szeroką skalę, działaniem przestępczym.

Przed Seniorkami i Seniorami proces cyfrowej transformacji – co do tego nie ma już wątpliwości. Ale  publiczną tajemnicą jest, że internet naszpikowany jest pułapkami zastawianymi przez cyberoszustów. Przestępcy cały czas szukają skutecznych metod żeby oszukać, przechytrzyć i okraść – czyszcząc do zera konta bankowe, a nawet biorąc opasłe kredyty na rachunek swoich ofiar. Dotychczasowa praktyka pokazała, że Seniorzy łatwo dają się manipulować i są podatni na socjotechniki stosowane przez oszustów.

Dlatego trzeba sobie powiedzieć głośno i wyraźnie, że cyfrowa edukacja Seniorek i Seniorów staje się jeszcze większym wyzwaniem, bo trzeba ich uodpornić na „pułapki i sztuczki” stosowane przez cyberprzestępców i nauczyć przestrzegania zasad bezpieczeństwa w sieci.

Konkluzja

Przed nami ważna społeczno-edukacyjna misja polegająca na przyjaznej, bezpiecznej i skutecznej transformacji cyfrowej Seniorek i Seniorów na aktywnych i świadomych użytkowników internetu, w tym w szczególności bankowania i zakupów online.

Pierwszym i niezbędnym krokiem jest skuteczne przełamywanie u Seniorek i Seniorów negatywnych barier i zachęcanie ich do cyfrowej zmiany. A kolejnym krokiem jest praktykowanie, czyli nauka przez ćwiczenia pokazujące Seniorkom i Seniorom na przykładach, że bezpiecznego bankowania online można się nauczyć. Co istotne warsztaty praktyczne z Seniorkami i Seniorami powinny być realizowane w małych kameralnych grupach, bo oni potrzebują dużo uważności, cierpliwości, empatii, a także czasu na ćwiczenia.

Żeby w Polsce widoczne były przełomowe zmiany w cyfrowej edukacji Seniorek i Seniorów, potrzebna jest kompleksowa rządowa i samorządowa polityka senioralna oraz praktyczne połączenie sił i współpraca: podmiotów PROsenioralnych (np. UTW), władz lokalnych, a także banków – w celu organizacji szkółek bankowej i cyfrowej edukacji Seniorek i Seniorów. Wykluczenie społeczne Seniorek i Seniorów związane z cyfryzacją już się rozpoczęło, dlatego – już, teraz, natychmiast – trzeba podjąć konkretne działania edukacyjne, żeby ten proces odwrócić. Zatem mniej teoretyzowania, a więcej konkretnej, praktycznej pracy od podstaw – to jest najlepsza recepta na technologiczną zmianę wśród polskich Seniorów.

Zegar mierzący potrzebę cyfrowej transformacji polskich Seniorów już zaczął tykać, czas jednoczyć siły i zacząć działać …

16.11.2023r.